Archivio della categoria: cristagl

Ils cristagls dil Péz Regina

Ils renomai cristagls dil Péz Regina s‘audan tier las gruppas las pli grondas ch’ein vegnidas anfladas tochen oz en las alps. La gruppa ch’ei en possess da l’uniun da cultura Pro Lumerins secatta en la Casa d’Angel, la casa da cultura dalla vischnaun­ca Lumnezia, a Lumbrein. Ella cuntegn entuorn ed entuorn pézs che miran en tuttas direcziuns. Per part dat ei cristallas che han pézs dad omisduas varts. Sin certs pézs ei ina secunda generaziun da cristagls carschida. Enzacu sto l’entira gruppa esser sedistacada dil tschiel dil fuorn e curdada en l’aua da cristallisaziun. El decuors dalla cristallisaziun sto il crap haver midau posiziun – entras moviments egl intern dalla tiara – pliras gadas. Quei muossan las inclusiuns stgiras da plattamorta e glimmer (mineral cristallisau) ch’ins sa veser principalmein dad ina vart dil cristagl. Tier la plat­tamorta integrada setracta ei dad in fin sablun ch’ei dad in cert temps setschentaus sin differents pézs. Demai che la cristallisaziun ei ida vina­von ei il sablun vegnius includius ed ils pézs han puspei survegniu anavos lur glasura respectivamein lur tarlischur.

 

La gronda scuvretga

All’entschatta matg digl onn 2000 ha ina aveina da quarz sil Pez Regina (2400 m.s.m.) svegliau igl interess dil cavacristallas Michael Flepp, sesents a Cumbel. Il cletg ha manegiau bein cun el. Spert ha el teniu enta maun in toc d‘in cristagl da 20 cm. Suenter cuort temps ha el realisau ch’il scazi crescha ad in crescher. Per saver rabitschar quel alla glisch ha el duvrau agid. Tal ha el anflau en la persuna da siu bien cumpogn e cavacristallas Alfons Derungs da Surcasti. Ensemen han els luvrau e barhau tochen igl onn 2003, cura ch’els han saviu transportar a val cun helicopter dus cristagls da mintgamai rodund ina tonna. Leu ein quels vegni schubergiai duront ina jamna en ina lischiva speciala. Aschia han els survegniu lur vera tarlischur. L’enti­ra lavur ei descreta fetg bein sut http://www.kristalle.ch/strahlen/SlidesMFlepp1.asp. In film che Peter Kreilliger ha produciu per la Televisiun Rumantscha dat medema­mein buna investa en la lavur hanada sil Péz Regina.

 

Naschientscha

Avon milliuns onns ei la platta continentala dalla Africa seconfruntada cun la platta europeica. Quei svilup ha promoviu la formaziun dallas alp e dils cuolms. En quella fasa ha ei dau ella profunditad dalla tiara fessas e sfendaglias. Quellas ein cul temps s’emplenidas cun auas cauldas ch’ein vegnidas enrihidas da minerals dil grep vischi­nont sco p.ex. quarz. Cun sesferdentar ein ils elements el liquid secristallisai. El de­cuors da biars mellis onns ein las cristallas carschidas. Quei process ei sesplagaus tier temperaturas da 573 – 200 grads celsius en ina profunditad da 7’000 – 10’000 meters, e quei sut fetg aulta pressiun. Cul temps ha il moviment dallas plattas conti­nentalas e dalla tiara stuschau siadora ils cristagls ord lur profunditad, aschia che ils cavacristallas san oz – cun empau cletg ed experientscha – tschercar ed anflar ils scazis prezius. Aschia san els vegnir preservai da desctrucziun entras erosiun.

 

Sort dils cristagls

Igl onn 2002 han ils dus cavacristallas decidiu che la gruppa gronda mondi suenter lur lavur el possess da Michael Flepp e la pintga ad Alfons Derungs. En l’emprema fasa suenter 2003 ein ils dus cristagls da 1150 e 950 kilos stai puncts d’attracziun sin exposiziuns en Svizra e sigl entir mund. La preschientscha els mieds da massa era gronda. Omisduas gruppas ein suenter idas lur atgnas vias. Il cristagl da Michael Flep ei oz en possess dalla fundaziun d’art, da cultura e da historia a Winterthur e vegn exponius occasiunalmein en singuls loghens. La gruppa d’Alfons Derungs ei en possess dalla uniun Pro Lumerins a Lumbrein e vala en la Casa d’Angel duront igl entir onn sco interessant punct d’attracziun.

Datas fundamentalas

Liug da scuvretga:                                        Péz Regina
Scurvrider:                                                     Michael Flepp
Cavacristallas:                                               Michael Flepp ed Alfons Derungs
Proprietaria:                                                  Uniun Pro Lumerins, Lumbrein
Vegliadetgna:                                                12-18 milliuns onns
Liug da naschientscha:                               Ca. 10 km profund ella tiara
Temperatura el liug da naschientscha:   573 – 200 grads celsius
Pressiun el liug da naschientscha:           Aulta (denter 2,5 e 3,3 kilobar)
Grondezia:                                                     140 cm x 90 cm x 100 cm
Peisa:                                                              950 kg
Colur:                                                              Grischa
Inclusiuns:                                                     Sablun fin da plattamorta
Informaziuns supplementaras:               Cristagls

Film documentar per romontsch